एकेकाळी माझे लग्न झालेले नव्हते आणि मी एकटा राहात होतो.

मला घरात बूट घालून वावरायला काहीही प्रॉब्लेम नव्हता. मी तेच बूट घालून सर्वत्र वावर करत होतो. मग मी लग्न केले. बूट दाराबाहेरच काढायचे असतात हे अमोघ ज्ञान मला प्राप्त झाले.

आंघोळ करून आलो की मी टॉवेल बेडवर टाकायचो, संध्याकाळी घरी परत आलो की तो टॉवेल वाळलेला असायचा. बेडला पण गारगार वाटत असणार. पण मग मी लग्न केले आणि टॉवेलने दोरी धरली ( म्हातारीने खाट धरली अश्या टोनमध्ये वाचावे ) आणि बेडच्या नशिबातला गारठा नष्ट झाला.

एकेकाळी जेंव्हा मी एकटा राहायचो तेंव्हा फ्रीजला माहीत नव्हते की त्याच्या अतिशील कप्यात मैदा, रवा वगरे पण ठेवातात. काल का परवा मी अतिशील कप्प्याला एकांतात रडतांना ऐकले. काय झाले म्हणून विचारावे तर तो म्हणाला तुझ्या बायकोने मला गरम मसाला सांभाळायला दिला आहे रे. त्याचे सांत्वन करायला लागलो तर अवघा फ्रीज रडायला लागला. का रे बाबा काय झाले असे मी म्हणायचं अवकाश, त्याने बिस्किटाचे पुढे माझ्यावर फेकले आणि म्हणाला, लग्न करायच्या आधी ठेवायचा का कधी बिस्किटे फ्रीजमध्ये.

एकेकाळी माझे लग्न झालेले नव्हते. मी गावभर चतकोर चड्डीत फिरायचो. माझ्याकडे कोणीही वाईट नजरेने बघत नसे किंवा शिट्टी मारत नसे. पण मग मी लग्न केले आणि स्वतःच्या घरातल्या हॉलमध्ये देखील चतकोर चड्डीत येणे माझ्यासाठी खून करण्या इतका मोठा गुन्हा झाला. दूध भाजी आणायला देखील मी फुल पॅन्टमध्ये जाऊ लागलो. माझी आग उगलती जालीम जवानी झाकायला बायकोने डोक्यावर मफलर टाकायचे अनेक प्रयत्न केले आहेत पण उन्हाने माझी बाजू लढवत मला सांभाळून घेतले आहे.

एकेकाळी माझे लग्न झाले नव्हते आणि माझ्याकडे सहा पांढरे शर्ट आणि सहा निळ्या जीन्स होत्या. आता लग्न झाल्यावर माझ्याकडे फ्लोरोसंट ग्रीन, रेड, पिंक, ब्ल्यू, मरून, येलो रंगाचे पण शर्ट आहेत.

एकेकाळी माझे लग्न झाले नव्हते आणि गाय म्हैस बकरी वगरे माझ्यासाठी साधे प्राणी होते, दूध देणारे. लग्न झाले आणि इईईईई म्हशीचे दूध कोणी पिते का असा शोध मला लागला. गाईचे दूध म्हणजे अमृताचा प्याला असे समजून मी नाक बंद करून प्यायला लागलो.

एकेकाळी माझे लग्न झाले नव्हते. मी भसकन माझ्या मित्राच्या घरी जात असे, त्यांच्या किचनमध्ये घुसून कोणत्याही डब्यात हात घालत असे. सोफ्यावर मांडी घालून फतकल मारत असे, रात्री बे रात्री टीव्हीवर काहीतरी बघत काकू चहा टाका न असे सांगत असे. मग माझे लग्न झाले. आता मी मित्राच्या घरी जातो, टेबलावर मस्त चकल्या असतात, घट्ट दही असते पण माझ्या गब्बरने माझे हात छाटलेले असल्याने त्या चकल्या मला उचलता येत नाही, टीव्हीवर आपल्याला हवे ते चॅनेल लावता येत नाही आणि जीभ छाटलेली असल्याने काकू चहा टाका असे सांगता येत नाही.

एकेकाळी मी अलग्न होतो, गर्लफ्रेंड होती. गर्लफ्रेंड भारी होती. बोल्ड होती, मॉडर्न होती, पण मग आम्ही घोडचूक केली. लग्न केले. का तर म्हणे आग आणि लोणी एकत्र न जळता राहू शकत नाही. गर्लफ्रेंड बायको झाली आणि घरात लोकशाही जाऊन हिटलरशाही आली.

आता मी वाघावर स्वार झालो आहे. उतरलो की माझी शिकार होणार हे पक्के आहे !!!!

😀😀😀😀😀

आज कॉलेजला सुट्टी होती.. बायको मुलांसोबत बाहेर गेली होती.. मी गच्चीत बसून पावसाचा आनंद घेत होतो…

आणि मला ते दिवस आठवायला सुरू झाले…

पावसाळ्याचे दिवस होते मी नुकताच कोल्हापूर ला रहायला आलो होतो.. अगदी आवडीने नाही पण जॉब तो मिळाला म्हणून मी lectureship स्विकारली होती… त्यामुळे मी तितकासा excited नव्हतो.. कोल्हापूर ला आल्यानंतर आठवड्यात माझं कॉलेज सुरू झालं… मी जॉईन झाल्यानंतर मला कळलं की माझा एक मित्र आशिष ही तिथेच जॉब करतो.. मी थोडा रिलँक्स झालो.. मग काय आमच्या गप्पा चांगल्या रंगायच्या.. तो एक वर्षापूर्वी लागला होता तिथे जॉबला लागला होता.. पहीला महीना असाच गेला.. मी बर्यापैकी रुळलो होतो..

एक दिवस असचं आमचं department सोडून canteen ला जात असताना दोन मुली canteen मधून बाहेर येताना दिसल्या.. मी त्यांना पहील्यांदा च पहात होतो.. त्यांचे लक्ष नव्हतं आमच्याकडे.. आशिष मला काहीतरी सांगत होता.. पण माझी नजर त्या मुलींमधल्या एकीवरुन हललीच नव्हती.. त्या दोन मिनीटात मी तिची प्रत्येक हालचाल टिपली होती.. मी आशिष बोलत असताना मी त्याला मध्येच विचारल… , “त्या कोण आहेत.?”

त्याने त्यांच्याकडे पाहिलं आणि म्हणाला , “ह्या… मानसी मँम आणि सुप्रिया मँम.. cs department”

“ ओ…” मी म्हणालो… इतक्यात त्या समोर आल्या..

आशिष त्यांच्यासोबत बोलू लागला.. त्याने माझी ही ओळख करून दिली..

“ मंदार ह्या मानसी मँम आणि ह्या सुप्रिया मँम cs department…”

मला तेव्हा तिच नाव कळलं मानसी.. किती सुंदर नाव आहे तितकीच सुंदर ती… तिने handsheak करता हात पुढे केला.. मी क्षणाचाही विलंब न करता लगेच हात तिच्या हातात दिला…. आशिष बोलण्याची वाट न पहाता मी स्वतःची ओळख स्वतः च करुन दिली..

“मी मंदार.. मंदार पाटील… Mechanical department.”

ती गोड हसली.. हसत हसत तिने माझा हात सोडला.. मी तिच्या चेहर्याकडे एकटक पाहत होतो… Formality म्हणून मी सुप्रिया च्या हातात ही हात दिला.. त्यानंतर त्या तिथून निघून गेल्या… मी मात्र मनाने अजूनही तिथेच होतो.. राहून राहून मला तिचं ते हस्य आठवत होत..

त्यानंतर माझी शोध मोहीम सुरू झाली… पण अजूनही मी confuse होतो.. नक्की मला ती आवडते की नाही.. एकदा पुन्हा त्याच canteen च्या वाटेवर ती मला दिसली.. मी आशिष सोबत होतो.. आणि ती सुप्रिया सोबत.. पण यावेळी ती canteen मध्ये चालली होती. आशिषने तिला आमच्यासोबत चहाला चला असा आग्रह केला… आणि ती तयार ही झाली…

पूर्ण चहा होईपर्यंत माझ्या तोंडून एक अक्षर ही निघालं नव्हतं.. निघणार तरी कसं जी रोज स्वप्नात येते ती समोर बसली होती.. तिच्यावरुन नजर हलली तर मला सुचेला ना बोलायचं… मी सार काही observe करत होतो, तिची चहाचा कप पकडण्याची पद्धत.. वाक्या-वाक्या ला बदलणारे तिचे हावभाव.. हसताना गालावर पडणारी छोटीशी खळी.. सार काही…

त्या दिवसानंतर ती माझ्याशी ही बोलायला लागली होती.. Semister बदलली आणि माझे lectures first year ला लागले… मी खूप वैतागून गैलो होतो lecture ला.. मला first year ला lecture नको होते.. कारण फक्त एकच होत दोन मजले उतरुन खाली जाव लागायचं.. माझं lecture सुटून पाच मिनीटे झाली होती.. मी तरीही क्लास मध्येच होतो.. इतक्यात दार नॉक झालं.. मी बाहेर आलो तर मानसी होती दारात.. मला पहाताच तिने छान smile दिली..

“ hi.. Good morning… तुमच lecture असत का आधीचं.. वाह… बरं झालं म्हणजे कधी लेट झाला तर तुम्ही extent कराल…”

“ हहह.. हो.. Sure why not.. तुम्ही या निवांत..”

“ ok..bbye नंतर भेटू..”

“ हा… Byee.,”

आता मी ते जिने चारदा उतरायला ही तयार होतो… मी नंतर रोज काही ना काही बहाण्याने तिचं lecture संपेपर्यन्त तिथेच थांबायचो.. आणि तिच्यासोबत वरती यायचो.. तिचं सगळं काही perfect असायचं.. Lecture ची वेळ, प्रत्येक dress ला suit होईल असाच look.. इतके दिवसात मी तिला इतक नक्कीच ओळखलं होतं की ती कुठेही adjust होऊ शकते.. अगदी high class party मध्ये सुद्धा आणि घरी सत्यनारायणाच्या पुजेला सुद्धा..

आमचं बोलणं आता फोनवर ही होत होतं.. तिला मनातल सांगायचं होत.. पण धाडस होत नव्हतं..

एक दिवस आशिष चा मला फोन आला..

“मंदार… यार प्रोब्लेम झालाय…”

“काय रे काय झाल..”

“तु कुठेस.. मी येऊ का रुमवर..”

“आश्या ये ना.. विचारतोस काय…”

आशिष येईपर्यंत मी tension मध्ये होतो.. काय झाल असेल.. मनात नाही नाही ते विचार येऊन गेले.. आशिष आला.. तो खूप depressed वाटत होता. मी काही विचारायच्या आधीच तो म्हणाला…

“यार… ती नाही म्हणली यार आता..”

“कोण..??? काय बोलतोय तू..??”

“मानसी..”

नाव ऐकून मी सुन्न झालो होतो.. “हे काय नवीन… मानसी.. माझी मानसी आशिष ला आवडते…”

त्याने त्याच उरलेलं बोलणं पूर्ण केल..

“मानसी नाही म्हणते रे… म्हणते की मी कधीच तसा विचार केला नाही.. आणि करु ही शकत नाही..”

मी निशब्द होतो बोलणार तरी काय होतो.. त्याच्या इतकाच मलाही धक्का बसला होता..

“तू कधी विचारलं तिला याबाबतीत..???” मी आशिष ला विचारलं..

“मला ती आधीपासून आवडते रे.. फक्त बोललो नव्हतो.. ती support करते प्रत्येक गोष्टीत मला.. आणि मी त्याचा अर्थ लावला की, तिला पण मी आवडतो..”

मी अजूनही confuse होतो काय react होऊ.. मी त्याच्या खांद्यावर हात ठेऊन बसून होतो. आशिष थोड्यावेळात झोपून गेला.. मी मात्र रात्रभर जागा होतो.. १०० वेळा आमचे जूने conversations वाचत.. तिचे ४ मेसेज आले होते पण मी एकही रिप्लाय केला नव्हता…

दुसऱ्या दिवशी कॉलेजमध्ये ती पुन्हा समोर आली.. पुन्हा त्याच उत्साहानं ती म्हणाली…

“ good morning.. Hows u..??? झोप नाही का झाली..”

अरेच्चा..!! हिने कस काय ओळखलं.. मी shock झालो..

“Good morning.. हा तब्येत बरी नाही..”

“ohhh take care.. का आलात मग… रेस्ट घ्यायची ना..”

“no.. Its fine..”

“still take care”

अस बोलून ती क्लास मध्ये गेली.. मी आज थांबलो नाही… थोड मन कठोर केल आणि तिला न सांगताच वर निघून आलो.. मी तिला avoid करायला सुरू केल होत.. मला माझा आशिष होऊ द्यायचा नव्हता.. जर नसेल मनात तर आहे ते नात सुद्धा गमवायचं नव्हतं.. मी तिला पाहायचो पण तिच्या नकळत.. अवघ्या ३ दिवसात तिला कळलं होतं ते.. आणि तिसर्या दिवशी संध्याकाळी तिचा मला फोन आला.. मी आजही तो दिवस विसरु शकलो नाही..”

(Present day)

“बाबा…”

मी गच्चीतून हॉलमध्ये आलो… बायको आणि मुलं परत आली होती.. विरेन विहान दोघे ही पळत पळत येऊन मला बिलगले..

“आई कुठे आहे..??”

“ही काय आली ना..”

“चला.. Change करा पटकन..” बायको मुलांना घेऊन रूम मध्ये गेली… इतक्यात door bell पुन्हा वाजली… मी दाराकडे पाहील..

“मानसी मंदार पाटील… पार्सल आहे..”

मी गालातल्या गालात हसलो.. तोपर्यंत ती पुन्हा बाहेर येऊन पार्सल घेऊन आत गेली ही.. “मानसी मंदार पाटील.. त्या दिवशी संध्याकाळी फोनवर हुंदके देत देत ती हेच म्हणली होती..

(Past day)

“hello.. मानसी मँम बोला ना..”

“dnt be formal tell me why are u ignoring me,.???

“मी.. आहो…”

तिच्या हुंदका ऐकू आला मला इतक्यात..

“मानसी काय झाल..,,”

“तेच मी विचारत आहे ना मी.. का avoid करत आहेस मंदार..??”

ती एकेरी नावाने बोलावत होती..

“अग.. तस काही नाही आहे..”

“मग कस आहे.. मंदार can I ask something.???”

“yess..”

“ Can I use ur name as my last name..??”

मी पुन्हा shock होतो…

“मंदार बोल ना..”

“ sure manasi… Actually मीच हे विचारायला हव होता.. मला खूप आवडेल… मानसी मंदार पाटील..”

तेव्हा पासून आजपर्यंत मला तिचं नाव घेतल की ती संध्याकाळ नक्की आठवते….

~ काजल कामिरे.

(संकलन: स्पंदन टीम, साभार – लेखक/कवी)

• सर्वात पहीले क्रूर सत्य म्हणजे जो खरं बोलतो लोक त्याला वेडा म्हणतात.
• तुम्ही कितीही चांगले वागा कोणाच्या ना कोणाच्या मनामध्ये तुम्ही वाईट असताच.
• कोणीतरी म्हटलं आहे की, “बायकोच्या/प्रेयसीच्या गावातुन फिरताना जरा सांभाळून फिरावे, तिच पहीलं प्रेम तुमच्या आजूबाजूला असु शकते”.
• कोणतीच जीवंत व्यक्ति २४ तास पुर्णपणे खुश राहु शकत नाही पण काही लोक असे आहेत कि ते २४ तास दुःखी राहु शकतात.
• लढाई कुठलीही असो, अगोदर सामान्य माणसालाच बळी जावं लागतं. राजा स्वतः कधीच सुरुवातीला लढत नाही.

• इथे जवळपास प्रत्येकजण भिकारी आहे. गरीब लोक श्रीमंताकडे भिक मागतात आणि श्रीमंत लोक देवाकडे मागतात.
• आजकाल व्हर्जिन या शब्दाचा खुपच वापर वाढला आहे. “माझा जोडीदार व्हर्जिन असो किंवा नसो मला काहीच फरक पडत नाही, व्हर्जिन असणे किंवा नसणे हा प्रत्येकाचा वैयक्तिक प्रश्न आहे”, असं म्हणणारे ७०% लोक स्वतः व्हर्जिन नसतात.
• जे लोक आयुष्यात खुप जास्त वेळेला हरलेले असतात ते आयुष्यात खुप मोठ्ठे होतात नाहीतर आत्महत्या करतात.
• आजच्या काळात सेक्युरीटी(सुरक्षितता) ही गोष्ट फक्त दिखावा करण्यासाठी अस्तित्वात आहे, अगदी लोकशाही सारखीच.

• कर्म खुप भयंकर गोष्ट आहे. कोणाचं वाईट केलं तर आपलं वाईट कधी ना कधी होणारच.
• माणसापेक्षा निसर्ग खुप बलवान आहे. निसर्गाने ठरवलं तर निसर्ग खुप जिवितहानी करु शकतो.
• लहानपणी पुस्तकात वाचत होतो, ” गर्वाचे घर खाली”. हे सत्य कधीच बदलणार नाही.
• इथे प्रत्येकजण स्वतःची एक वेगळीच लढाई लढत असतो. लोक अजूनच त्या लढाईत भर घालतात.

• लोक म्हणतात प्रेम एकदाच होतं, असं काही नाही. प्रेम कितीही वेळेला होऊ शकतं.
• एकवेळेला वाघावर विश्र्वास ठेवणे चांगले पण माणसावर विश्वास ठेवताना खुप विचार करावा लागतो.
• कुठल्याही टिव्हीवर दिसत नसली तरी भारतामध्ये सध्याच्या परिस्थितीत तीव्र मंदी आहे. ‘कमीतकमी’ पुढचे दोन-तीन वर्षे सामान्य माणसासाठी खुपच कठीण आहेत.
• आपण सर्वच गोष्टी चांगल्याप्रकारे करू शकत नाही, आणि त्यामध्ये वाईट वाटण्यासारखे काहीच नाही.
• सोशल मीडिया वरील आनंदी फोटो आणि रोजचे खरे जीवन यात खुप मोठा फरक आहे.

• पुढारी तोच होऊ शकतो जो एकदम काटेकोरपणे खोटं बोलतो.
• तुमचं आयुष्य हे तुमच्या शिवाय दुसरं कोणीही बदलू शकत नाही. पण तुमचं आयुष्य बदलल्यावर खुप जण त्यांनी तुमच्या डोक्यावर कसा हात ठेवला हेच सांगत फिरतात.
• अटळ कठोर सत्य – हे उत्तर लिहीणारा (मि स्वतः) आणि वाचणारे सर्वजण, आपण कितीही प्रयत्न केले, कितीही पैसे खर्च केले तरी कधी ना कधी मरणार आहोत, कधी ते कोणालाच माहित नाही. (फक्त लवकर मरु नयेत हीच इच्छा).

थोडक्यात सांगायच झाल तर आपल्या आयुष्याच्या पुस्तकातले पहीले आणि शेवटचे पान अगोदरच लिहुन ठेवले आहेत. आतल्या सर्व पानांचे लेखक आपण स्वतः आहोत. पुस्तक चांगल्या प्रकारे लिहायचं की वाईट लिहायचं ते आपल्या हातात आहे.

धन्यवाद !!!

(संकलन: स्पंदन टीम, साभार – लेखक/कवी)

अगदी जड अंतःकरणाने अविनाशने कारच्या डिक्कीचा दरवाजा उघडला, आईची बॅग आत सरकवली, दरवाजा बंद केला, दरवाज्याच्या काचेवर ठळक “आईची पुण्याई” लिहलेल्या अक्षराकडे पाहून त्याचे डोळे पाणावले! कारचा दरवाजा उघडला, आई आत बसली अन गाडी निघाली.

दोघेही शांत होते !

बाबा गेल्यावर सर्व घराची धुरा सांभाळत आईबाबा दोघांची जबाबदारी आपल्या सर्व आशा आकांक्षा बाजूला गुंडाळून आईने प्रचंड ताकतीने पेलवली होती! बाबानंतर बाबांच्या पेन्शनच्या पैशातून त्यांच्या स्वप्नातील त्यांचे घर चालवत एकुलत्या एक अविचे उच्चशिक्षण, एका नामांकित कंपनीत मोठ्या पॅकेज ची नौकरी, उच्च विद्याविभूषित संस्कारी घरातील मुलीशी विवाह, एक गोंडस आजीच्या छत्रछायेत वाढलेली संस्कारी कन्यारत्न अन गेल्या गुढीपाडव्याच्या दिवशी अविच्या स्वप्नातली त्याला घेऊन दिलेली ही कार ! सर्व अविच्या जमेची बाजू होती !
सातव्या महिन्यात जन्मलेली ‘मनू’ कदाचित वाचणार नाही असे डॉक्टरने सांगितल्यावर सर्व देव पाण्यात टाकून, बाबांचे वर्षश्राद्ध न करता सतत वीस दिवस आई दवाखान्यातून हलली सुद्धा नव्हती ! मनू आज दहा वर्षाची झाली तरी आईपेक्षा आजीच्या सानिध्यात राहूनच तिने ‘उत्तम संस्कार’ आत्मसात केले होते, त्याचा परिणाम पण असा होता की शाळेच्या पालक सभेत जाणे अन मनूची प्रशंसा ऐकून घरी परत येणे! याशिवाय अवि अन उच्चविद्याविभूषित पत्नी ‘जयंती’ कडे पर्याय नव्हता !
सर्वकाही ठीकठाक चालले होते !

आई आईचे सर्व काम स्वतःच करत होती ! आजपर्यंत आईने अविकडे एक रुपया देखील मागितला नव्हता !नियमित चालणे, धार्मिक ग्रंथाचे वाचन, न चुकणारा हरिपाठ यामुळे तिला दवाखाना माहीत नव्हता !
पण सर्वच सुखात चालले तर दुःखाने कोणाच्या खांद्यावर डोके टेकायचे ………????

उच्चविद्याविभूषित संस्कारी घरातील सून आणण्याचा आईचा निर्णय कदाचित चुकला होता ! सुंदर, सालस, संस्कारी, गर्भश्रीमंत होती पण माणसाला माणूस अन प्राण्याला प्राणी समजण्याची कला तिला अवगत नव्हती !
छोट्या छोट्या गोष्टींमुळे, मैत्रिणींच्या सल्ल्यामुळे, माहेरच्या गुजगोष्टीमुळे तिने गेल्या तीन महिन्यापासून अविचे अक्षरशः डोके खाल्ले होते, अन गेल्या पंधरा दिवसापासून अविशी अबोला केला होता !

विपन्नावस्थेत असलेला अवि प्रचंड मानसिक दबावाखाली जगत होता, त्याच्या मनात अस्तित्व निर्माण करणारी जननी विरुद्ध जन्मजन्मांतरी साथ देणारी(?) पत्नी यांचे पारंपरिक युद्ध तो प्रत्यक्षात अनुभवत होता !
याचा पूर्णविराम त्याला हवा होता.

आईला कळू न देता त्याने एका वृद्धाश्रमाची माहिती तो काढून आला होता !अन आज आईने घेऊन दिलेल्या कारमध्ये तो आईला बसवून त्या वृद्धाश्रमात सोडण्यासाठी निघाला होता अन ते पण आईला याची पूर्वकल्पना न देता !! त्याच्यासाठी हा दैवदुर्विलास !!
गाडी गल्लीतून मुख्य रस्त्याला लागली, ताकतीने पळण्याची क्षमता असूनही गाडी फारच कमकुवत मनाचा चालक बसल्यामुळे अगदी चालकाच्या सोयीप्रमाणे चालत होती ! आईने पॉकेट ज्ञानेश्वरी काढली अन वाचत बसली !
आईने अविला एका शब्दाने विचारले नव्हते की तो तिला कुठे घेऊन जात आहे ! कदाचित तिला कळले तर नसेल ?? त्याच्या मनात एक संघर्ष पेटला होता, आयुष्य घडवणारी आई का आयुष्याच्या शेवटपर्यंत साथ देणारी पत्नी ??
पण आई माझ्या भावना समजावून घेईल अन माझ्या निर्णयाला नेहमीप्रमाणे समर्थन देईल या भावनेतून त्याने आईला न सांगता हे पाऊल उचलले होते ! पण आईला प्रत्यक्ष बोलण्याची हिम्मत त्याच्यात अजिबात नव्हती !!
काय सांगू ? कसे सांगू ? या विचारात गेल्या नव्वद दिवसापासून होता तो !!

यएखाद्या मालिकेमध्ये एकाच भागात संपणारा विषय तीन महिने घोळावा अन त्यातून काहीतरी अनपेक्षित बाहेर यावे तसाच हा विषय होता !! समोरील चौकातून गाडी डावीकडे वळली, महिन्याच्या वारीसाठी एकादशीला नाथमहाराजांच्या दर्शनाला जाणाऱ्या आईचा अगदी पाठ झालेला रस्ता असल्याने आईने त्या रस्त्याचे दर्शन घेतले.
हळव्या मनाच्या अविच्या डोळ्यात अश्रू थांबत नव्हते, सतत गालावर ओघळत होते.

गाडी वृद्धाश्रमच्या दिशेने चालत होती, अविच्या मनातला संघर्ष तीव्र होत होता ! जगण्याची कला ज्या गुरूंनी शिकवली होती त्याला, त्यांना तो अखेरचा श्वास कुठे घ्यावा हे शिकवायला निघाला होता !! त्याच्या माथी आज भयंकर संकट धर्मयुध्दाच्या रूपाने उभे होते ! कोणत्याही परिस्थितीत अपयश त्याच्याच पदरी पडणार होते !!
अत्यंत रहदारीचा रस्ता असल्याने त्याची नजर फक्त समोर होती, दुरवर एक रसवंती दिसली. रसवंतीवर थांबून मन मोकळे करावे असा विचार त्याच्या मनात आला. सर्व आईला सांगून मोकळे व्हावे, आई जे म्हणेल त्याला सामोरे जावे असा विचार त्याने केला ! गाडी थांबली !

वेड्यावाकड्या लाकडावर उभ्या केलेल्या चार पत्राच्या शेडमध्ये एक चरक उभे केले होते. चरकाच्या वर विठ्ठलाचा फोटो अन त्याच्या शेजारी एका तरुणाचा हार घातलेला फोटो होता! एक आजीबाई चरकातून ऊस ढकलण्यात अन चरकासमोर उभी राहून पिळून निघालेला ऊस आजीबाईंच्या हातात पुन्हा देण्यात एक तरुण स्त्री मग्न होती, उसाचा शेवटचा थेंब आपल्या पदरात पाडून घेण्यासाठी त्यांची धडपड वाखाणण्याजोगी होती ! एका इंग्रजी शाळेच्या गणवेशातील नऊ दहा वर्षाची पोर टेबलवर पिण्याचे पाणी ठेवत हाफ का फुल ? गोड आवाजात विचारत होती.
अंगठा अन तर्जनी ताणून दाखवत अविने तिला फुल्ल रस पाहिजे असा इशारा केला, ती चरकाकडे वळाली. रस आणून ठेवला.
“नाव काय गं तुझं ?” कुतूहलाने आईने त्या मुलीला विचारले.
“माय नेम ईज ‘भागीरथी’ ” सांगत ती आपल्या कामात व्यस्त झाली.
आईने रस पिऊन संपवला, अविने अजून ग्लासला हात लावला नव्हता.
अवि विचारात मग्न होता अन आई निरखून त्या तरुणाच्या फोटोकडे पहात होती ! चरक बंद झाला होता, आईचे निरीक्षण करणाऱ्या आजीबाई आईच्या बाजूला बसत बोलली, “ल्योक हाय माझा ! डायव्हर हुता ! आक्सिजंट मधी गेला ! आम्हास्नी रस्त्यावर टाकून !”
तिचे डोळे पाणावले होते ! आईने तिच्या खांद्यावर हात ठेवला, तिचे पण डोळे पाणावले !
गिऱ्हाईक आल्याने आजीबाई उठली, अवि सर्व पहात होता.
अवि दहा वर्षाचा असतांना त्याचे बाबा गेले पण त्याच्या संगोपणात कसलीच कमतरता येऊ न देता त्याला आज समाजात ताठ मानेने फिरवणारी त्याची आई होती ! या कुटुंबावर आज जी वेळ आली तशी त्याच्या आईवर आली असती तर ?? किंवा भविष्यात जयंती अन मनू वर अशी वेळ आली तर ??? या विचाराने अवि अगदी कोमात गेल्यासारखा बसला होता !

“अवि रस घे ना रे बेटा !” आईच्या शब्दाने तो खडबडून जागा झाल्यासारखा “हो आई!” बोलून एका घोटात रस संपवत ग्लास खाली ठेवला.
बिल देत दोघेही गाडीत बसले ! गाडी निघाली !
.
.
.
जातांना म्हातारीने कसली कळकट पर्स ठेवली म्हणून उत्सुकतेने जयंतीचे ती उघडली, तिच्या नावे केलेली पंधरा लाखाची एफ.डी. अन मनूच्या नावे केलेली दहा लाखाची एफ. डी. व आईचे काही जुने दागिने होते त्यात ! जयंतीचे डोळे विस्फारले, त्यात आपोआप पाणी आले, ती ढसाढसा रडत होती, स्वतःच्या मुलाच्या नावे एक रुपयाही न टाकता सून अन नातीच्या नावे आपली सर्व पेन्शन समर्पित करणारी सासूच्या रुपात लाभलेल्या आईला तिने काही क्षणापूर्वी घरातून काढले होते ! स्वतःच्या नजरेत आज अपराधी झाली होती ती !!
.
.
.
तिने फोन उचलला..अविला लावला…
फोन वाजला, जयंतीचा होता, उचलला नाही, पुन्हा आला, उचलला नाही, पुन्हा वाजला, पुन्हा उचलला नाही !
काय झाले? किंवा काय केले ? यासाठीच फोन असणार याची त्याला कल्पना होती …!!!!
त्याच्या डोळ्यासमोर चरकाची दोन चाके स्पष्ट दिसत होती, एक आई अन दुसरी जयंती, मध्ये पिळून निघणारा ऊस त्याला त्याचे अस्तित्व भासत होता, या सर्व प्रक्रियेत त्याचा पालापाचोळा होणे त्याला अटळ वाटत होते !
एका पारंपरिक प्रथेत त्याचा बळी जाणार हे शाश्वत होते !
समोर वृद्धाश्रमाची पाटी दिसली ! अविचे अंग थरारले ! आईच्या पदरातून बाहेर पडण्याची कला त्याला अवगत नव्हती, त्याने गाडीची गती वाढवली, अगदी पाटी आईला अस्पष्ट दिसेल एवढी !

वृद्धाश्रम मागे पडले ! पण पुढे जायचे कुठे ??
अगदी थोड्या अंतरावर मंदिराजवळ गर्दी दिसली, समोर लावलेल्या बॅनर वरून नव्याने निर्माण झालेल्या साईबाबांच्या मंदिराची प्राणप्रतिष्ठापना होती असा संबोध होत होता, गाडी तिकडे आपोआप वळली !
आईच्या चेहऱ्यावर आंनद दिसला, तो पाहून अविच्या मनालाही आनंद झाला !

आई कार्यक्रमात व्यग्र झाली, आईला वृद्धाश्रमात न सोडण्याचा निर्णय त्याच्या संवेदनशील मनाने घेतला होता ! काहीही किंमत मोजावी लागली तरी चालेल पण शेवटच्या श्वासापर्यंत आई माझे अस्तित्व बनून राहील ! असा ठाम निर्णय त्याने घेतला होता !!

आपण आईला कोणत्या कारणाने आणले हे आईला कळले नाही याचा आनंद त्याच्या चेहऱ्यावर ओसंडून वाहत होता.
कार्यक्रम संपला ! आतापर्यत जयंतीचे जवळपास तीस कॉल त्याने ‘मिस’ केले होते, ‘आईला सोडा, लवकर या ! याशिवाय ती काय बोलणार ?’ म्हणून त्याने तिचे कॉल रिसिव्ह केले नव्हते !
आई अगदी तृप्त मनाने अन आनंदी चेहऱ्याने देवळाच्या पायऱ्या उतरतांना दिसली, अवि लगबगीने तिच्या जवळ गेला, दर्शन घेतले, तिच्या हातातील प्रसादाची वाटी घेऊन गाडीपर्यंत येऊन आईला गाडीत बसवले.
एक नवी ऊर्जा नवा जोश संचारल्यागत तो वेगाने गाडी घराच्या दिशेने पळवत होता !
गाडी दारात येऊन थांबली ! जयंती पळत आली अन गाडीतून उतरण्याच्या तयारीत असलेल्या आईला अक्षरशः ओढत तिच्या गळा पडून रडत होती ! रडत रडत फोन का उचलत नाही म्हणून अविला भांडत होती !

अविसाठी हे चमत्कारापेक्षा तीळभर सुद्धा कमी नव्हते !!
सहा वाजले तरी मनू शाळेतून आली नाही म्हणून जयंती चिंतीत पण होती !अविने व्हॅनच्या चालकाला फोन लावला, त्याने सांगितले की मनू ला घरासमोर सोडले !!
आता अवीची अन जयंतीची चिंता खरोखरच वाढली !
आईने दोघांना मागे येण्याचा इशारा केला अन पुढे चालत जवळच असलेल्या गेल्या वीस वर्षांपासून दररोज न चुकता हरिपाठ साठी जाणाऱ्या मंदिरात घेऊन गेली ! अवि अन जयंती पहिल्यांदाच मंदिराच्या आवारात प्रवेश करीत होते !
हरिपाठ, आरती आटोपली होती, मनू सर्व आजींना आपल्या खाऊसाठी दिलेल्या पैशातून प्रसाद म्हणून ‘खडीसाखर’ वाटत होती !!
आजीला बाहेर पाहून ती पळत येत तिला बिलगली, “आजी आज आपला प्रसादाचा वार होता ना, तू नव्हती म्हणून मी आले ! माझं काही चुकलं का ?” मनू
“माझा वाघाचं काही चुकतं का ??” दप्तरासगट तिला उचलून घेत आई बोलली !
तिच्या बालमनावर झालेले पवित्र संस्कार! अन आपल्या मनावर राग,लोभ,मद, मत्सर,अहंकार अन पैशाच्या मस्तीने केलेले व्यभिचार याच्या तुलनेत अवि अन जयंतीची मने खजील झाली होती !!
तात्पर्य: संस्कार सर्वश्रेष्ठ आहेत.

शेवटी माझी आपल्याला ( वाचकाला ) विनंती आहे रडू नका डोळ्यातून आपोआप पाणी येईल. 🙏🏼🙏🏼

(संकलन: स्पंदन टीम, साभार – लेखक/कवी)